محیط کار ایده‌آل: کاهش تنش در محیط کاری با نگاهی تازه
سلامت شغلی چیست؟
از الزامات محیط کار، ایجاد محیطی سالم برای پیشبرد امور است. تلاش‌های زیادی برای بهبود سلامت روانی محیط کاری توسط مدیران انجام می‌گیره که اکثرا با شکست مواجه میشه و در نهایت منجر به استمرار و بازتولید دورهای منفی میشه. تعریف سلامت شغلی از دیدگاه جدید، ایجاد محیط و شرایطیه که در انتها به افزایش رشد و سطح بهرهوری سازمانی ختم بشه و تنش در محیط کار رو تا جای ممکن به حداقل برسونه. کاهش تنش در محیط کار ایده‌آل تمامی مدیران و کارکنانی است که دل در گروی رشد و پیشرفت بنگاه خودشون دارن.
راه‌های صعب‌العبوری برای بهبود شرایط کاری طی شدن، اما بعد از مدتی متوجه میشیم راه‌حل‌ها اکثراً مقطعی و کوتاه‌مدت بودن و به ریشه‌های اساسی مسئله توجهی نکردیم. شرایط روانی محیط کاری رو میشه به یک کوه یخ تشبیه کرد که فقط نوک اون از آب بیرون زده، مسائل و تنش‌هایی که باهاش مواجه میشیم اکثراً در حکم نوک کوه یخ هستن و ما با بی‌توجهی از کنار اون‌ها عبور می‌کنیم.
به طور مثال کارمندی که ناگهان و بدون پیش‌زمینه ساز مخالفت و ترک شرکت رو کوک می‌کنه و علت رو کم بودن حقوق عنوان می‌کنه، در حقیقت ممکنه شایعه‌ی ناراضی بودن مدیر از خودش رو از همکاران اطرافش شنیده باشه.
در این مثال می‌بینیم که ناکافی بودن حقوق تنها علت سطحی تنش ایجاد شده است اما علت اساسی شنیدن شایعه‌ای نادرست و مخالف واقعیته. در اینجا لازمه بین دو تعریف از «علت» تمایز قائل بشیم.
علت ظاهری تنها به دلیل سطحی و پوسته‌ی یک مسئله که عموماً به صورت زبانی بیان میشه گفته میشه، اما علت پنهانی به دلیل اصلی و ریشه‌ای یک اتفاق اشاره می‌کنه که معمولاً به زبان آورده نمی‌شه و به صورت ناگفته باقی می‌مونه، و در درمان یک محیط کاری ناسالم، هدف اصلی ما کشف همین نوع دوم علت‌هاست.
علت پنهان و ریشه‌ی مشکلات کاری کجاست؟
در پاراگراف قبل به مثالی برخوردیم که نقش شایعات و خبرچینی در محیط کار رو به وضوح آشکار کرد. محیط کار سالم، محیطی است که در اون این دست اصطکاک‌ها به حداقل خودش برسه. در بسیاری موارد می‌بینیم که همین سخن‌پراکنی‌های غیرواقعی در پشت پرده‌ی علت‌های پنهان تنش‌های کاری قرار دارن. مطالعات و تجربیات عملی بسیاری در سراسر جهان صورت گرفته که با استناد با اون‌ها شایعه‌پراکنی در سازمان‌ها، بدون تردید، یکی از اصلی‌ترین علل تنش در محل کار هستن.
تعریف خبرچینی و شایعه‌پراکنی: یک حکایت کوتاه
در این قسمت ابتدا داستان کوتاهی رو نقل می‌کنیم که درک و هضم عمقی نکات اون بسیار حائز اهمیته : روزی سقراط به یکی از شاگردانش برخورد، شاگرد به او گفت «آخرین خبرها رو در مورد دوست خودت شنیده‌ای؟»، سقراط گفت «نه. اما قبل از اینکه اونچه رو می‌دونی باید تست سه لایه رو پشت سر بذاری». شاگرد قبول کرد و سقراط پرسید «آیا مطمئنی حرفی که میخواهی بزنی واقعیت داره یا نه؟» شاگرد ابراز بی‌اطعلاتی کرد. سقراط گفت «مشکلی نیست. هنوز می‌تونی تست رو پشت سر بذاری. به من بگو آیا حرفی که میخواهی بزنی حرف خوبیه یا نه؟» شاگرد پاسخ منفی داد. سقراط گفت «هنوز هم احتمال قبولی در تست رو داری. بگو آیا چیزی که قصد گفتنش رو داری مفید هست یا نه؟» شاگرد اعتراف کرد که حرفی که قصد داره نقل کنه مفید هم نیست. و سقراط گفت «وقتی حرفی که میخواهی نقل کنی ۱) واقعی نیست ۲) خوب نیست ۳) مفید نیست، پس علتی هم برای گوش دادن به این خبرچینی نیست».
«تست سه لایه‌ی سقراطی» برای شناسایی ماهیت خبرچینی نه فقط در یونان باستان، بلکه در عصر مدرن ب شدت کاربردی و از الزامات ایجاد یک محیط کار سالم شمرده میشه. پایان دادن به خبرچینی در محیط کار، یکی از اصلی‌ترین قدم‌ها برای افزایش سلامت روانی کارکنان و البته مدیران محسوب میشه.
علت خبرچینی در سازمان‌ها و ادارات چیست؟
با توجه به نکات بالا می‌توان علت پنهان و اصلی خبرچینی در بنگاه‌ها رو در دو عامل ساده اما مهم روانی/شخصیتی انسان جستجو کرد:
۱ – احساس برتری شخص بعد از سخن منفی گفتن در مورد دیگران
۲ – جذاب به نظر رسیدن: در پس ذهن افراد شایعه‌پراکن این دیدگاه وجود داره که «من اطلاعاتی دارم که شما ندارید، پس من و معاشرت با من برای شما جذاب و جالب خواهد بود».
چگونه سلامت روانی محیط کار را افزایش دهیم؟
برای این منظور و بعد از درک عمیقی که باید در ذهن شما نسبت به مضرات خبرچینی در سازمان زیرمجموعه‌ی خودتون شکل بگیره، شش گام ساده اما اساسی باید طی بشن:
۱ – جمع کردن کارکنان دور هم
۲ – تعریف خبرچینی برای کارکنان (برای این منظور می‌توان از تست سه لایه‌ی سقراطی استفاده کرد)
۳ – از کارکنان خود بپرسید: به نظر شما خبرچینی و شایعه‌پراکنی در این محیط اتفاق میفته؟ پاسخ قطعاً مثبت خواهد بود
۴ – سوال دوم رو بلافاصله مطرح کنید: دوست دارید در محیطی کار کنید که در اون خبرچینی نباشه؟ پاسخ بدون تردید مثبت خواهد بود چرا که هر کدام از کارکنان شما قطعاً حداقل یکبار از این مسئله ضربه دیده‌اند.
۵ – مقوای بزرگ و شکیلی رو که از پیش آماده کردید و روی اون با خط درشت نوشتید : پروژه‌ی پایان خبرچینی رو در مقابل اون‌ها قرار بدید و به اون‌ها توضیح بدید که پروژه‌ای رو راه‌اندازی کردید که باید تا شش ماه آینده به پایان برسه و نام پروژه پایان خبرچینیه. و از تمام کارکنان بخواهید زیر این مقوا رو امضا کنند و با این کار پایبندی خودشون به این پروژه رو نشون بدن.
۶ – این مقوا رو قاب بگیرید و در جایی از محیط کار نصب کنید که همه‌ی کارکنان اون رو ببینند. و از این به بعد به طور مستمر در جلسات فردی یا گروهی خودتون با کارکنان ازشون در مورد نحوه‌ی پیشرفت پروژه بپرسید.
بیش از ۲۵۰ مدیر سطح بالا در سراسر جهان با انجام همین فرآیند در بلندمدت موفق شدن فضای کاری خودشون رو زیر و رو کنن
شاید به نظر شما این فرآیند ساده‌لوحانه به نظر بیاد اما بیش از ۲۵۰ مدیر سطح بالا در سراسر جهان با انجام همین فرآیند در بلندمدت موفق شدن فضای کاری خودشون رو زیر و رو کنن. اون‌ها اعتراف کردن که انجام همین حرکت به ظاهر ساده به کاهش مرخصی استعلاجی کارکنان، کاهش تنش در محیط کار و کاهش تنش کارکنان، و در نهایت افزایش بهرهوری نیروی انسانی و البته بهرهوری سازمانی اون‌ها ختم شده. شما می‌تونید بسته به شرایط سازمان خودتون و یا سلیقه‌ی شخصی اسم پروژه و یا برخی ریزه‌کاری‌های هر مرحله رو تغییر بدید، اما به یاد داشته باشید که هدف این مقاله تنها آموزش حفظ کردن و انجام یک تکنیک نیست، بلکه یادآوری این نکته به شماست که داشتن یک محیط کار سالم و ایده‌آل آنقدرها که فکر می‌کنید دور از دسترس نیست، البته اگه فقط به دیدن نوک کوه یخ بسنده نکنید و به دنبال علت‌های پنهانی و تحول اساسی سازمان زیر نظر خودتون باشید.
ثبت ديدگاه