مشاغل آینده و مهارت های حیاتی برای موفقیت

• مشاغل آینده چیست؟
• آینده شغل های فعلی چه می‌شود؟
• مهارت های آینده که می‌توانند حیات کاری ما را در دنیای هوش مصنوعی و اتوماسیون تضمین کنند، کدام‌ها هستند؟
• کدام مشاغل بیشتر در معرض اتوماسیون هستند؟

مقدمه:

اگر شما هم مثل من با افراد زیادی در تماس باشید متوجه شده‌اید که طی یک یا دو سال گذشته موضوع گرم خیلی از صحبت‌های کاری در مورد هوش مصنوعی و تکنولوژی می‌باشد. وقتی کارجویان با مدیران منابع انسانی و یا مدیران بخش‌های مختلف فناوری صحبت می‌کنند در چهره آن‌ها حس ناامنی شدید موج می‌زند. حق هم دارند! خیلی از این افراد مدام در مورد این صحبت می‌کنند که تا فلان سال فلان مشاغل دیگر وجود نخواهند داشت و قرار است که خیلی از شغل‌ها مکانیزه شوند یا توسط هوش مصنوعی انجام شوند.

این صحبت‌ها نه تنها کارجویان، بلکه بسیاری از شاغلین و حتی مدیران منابع انسانی را هم تحت تاثیر قرار داده است. در این مقاله می‌خواهیم با رویکردی آماری به این سوال‌ها تا حدی پاسخ بدهیم.

world economic forum یا مجمع اقتصاد جهانی نه تنها به گردهمایی‌های بسیار تاثیر گذارش معروف است، بلکه گزارش‌هایی هم منتشر می‌کند که بسیار مورد توجه فعالان اقتصادی قرار می‌گیرد و در خیلی از پایان‌نامه‌ها مورد استفاده است. این سازمان جهانی گزارشی به نام آینده مشاغل منتشر کرده است که در بخش‌هایی از این گزارش جواب‌های سوالات ما تا حدی پاسخ داده شده است. مطالب بسیار زیادی در این گزارش وجود دارد، بخش‌هایی از آن‌ها را به صورت گزیده بیان می‌کنیم و آن‌ها را در کنار آمارهای ایران قرار می‌دهیم تا به نتیجه مطلوب برسیم.

چه مشاغلی رشد می‌کنند و چه شغل‌هایی حذف می‌شوند؟

تا ۵ سال آینده (یعنی تا سال ۲۰۳۰) حدود ۹۲ میلیون شغل حذف خواهد شد و حدود ۱۷۰ میلیون شغل جدید ایجاد خواهد شد. البته این آمار فقط مختص به کشور ایران نیست و جهانی می‌باشد. اگر در مورد داده‌هایی که باعث چنین پیش بینی‌ای شده‌اند کنجکاو هستید، آن‌ها را در آخر این همین پست به صورت خلاصه برایتان آورده‌ایم.

در این نموداد مشاغلی که به سرعت از بین می‌روند و مشاغلی که به وجود می‌آیند مشاهده می‌کنید.

آینده شغل ها در ایران به چه صورت خواهد بود؟

برای این که بتوانیم در مورد آینده شغل ها در ایران شفاف‌تر فکر کنیم بهتر است به این دو مورد توجه کنیم:

1. ایران کشوری با جمعیت نسبتا جوان می‌باشد.
2. ایران دارای نرخ بالای ورود سالیانه است. (یعنی هر سال تعداد قابل توجهی نیرو وارد بازار کار می‌شود)

این دو مورد به این معنی است که این تغییرات برای بازار کار ایران می‌توانند همزمان تهدید و فرصت باشند. سوال حیاتی که در این مقاله قصد پرداختن به آن را داریم همین‌جا مطرح می‌شود که برای تبدیل این تهدیدها به فرصت چه باید کرد؟

بخش اول: مشاغل آینده

روند جهانی – چه مشاغلی بیشترین رشد را در آینده خواهد داشت؟

1. فناوری و دیجیتال: هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، تحلیل داده، امنیت سایبر
2. اقتصاد سبز: انرژی تجدیدپذیر، مدیریت محیط‌زیست، مهندسی کاهش آلایندگی
3. سلامت و مراقبت: خدمات پرستاری، مراقبت از سالمندان و سلامت روان

روند جهانی – چه مشاغلی بیشترین افول را خواهند داشت؟

1. مشاغل دفتری و اداری تکراری (ورود داده، بایگانی)
2. مشاغل یدی و کم‌مهارت که اتوماسیون می‌تواند جایگزینشان شود.
3. برخی از خدمات بانکی و فروش سنتی (مانند حسابداری‌های پایه و خدمات حضوری بانک)

روندهای ایران در مورد شغل های آینده به چه صورت خواهد بود؟

گزارش world economic forum: The jobs of the future 2025 جهانی است و در مورد هیچ کشوری به صورت خاص صحبت نمی‌کند. اما با توجه به این که سرعت رشد تکنولوژی در ایران پایین تر است و همچنین منابعی که در آخر مقاله به صورت خلاصه ذکر می‌کنیم روند مشاغل ایران به صورت زیر به نظر می‌رسد.

روند ایران – مشاغل در حال رشد:

1. برنامه نویسی و توسعه اپلیکیشن
2. دیجیتال مارکتینگ و تولید محتوا
3. انرژی خوردشیدی و بادی
4. تحلیل داده و امنیت شبکه

روند ایران – مشاغل در حال حذف یا جایگزینی:

1. ثبت اسناد و حسابداری پایه
2. خدمات بانکی حضوری
3. فروش سنتی با گسترش خریدهای آنلاین

پیشنهاد مطاله بیشتر: شغل های پر درآمد دنیا

بخش دوم: مدرک دیگر کافی نیست

قبل از این که وارد داده‌ها و بیانیه‌های گزارش مجمع اقتصاد جهانی شوم این را ذکر کنم که استخدام یکی از خدمات پرکاربرد رسا برای شرکت‌های مختلف است و ما به نظر بسیاری از مدیران، کارآفرینان، مدیران منابع انسانی و مشاوران دسترسی داریم. چیزی که در مورد مدارک دانشگاهی مشاهده می‌کنیم: بسیاری از این افراد اهمیت خاصی برای مدرک دانشگاهی قائل نمی‌شوند. از مشاهده‌های مشاوران گذر کنیم و به گفته‌های گزارش مجمع اقتصاد جهانی بپردازیم.

در این گزارش به صراحت تاکید می‌شود که مدرک دانشگاهی دیگر به تنهایی کافی نیست و مهارت‌های عملی، دیجیتال و رفتاری در حال تبدیل شدن به معیارهای اصلی استخدام هستند. چرا؟

• سرعت رشد فناوری: فناوری سریع‌تر از دانشگاه حرکت می‌کند:

بسیاری از تخصص‌هایی که نیاز فراوان به آن‌ها احساس می‌شود (مانند یادگیری ماشین) به دانشجویان آموزش داده نمی‌شود.

تجربه بومی خودم در این زمینه به من ثابت کرده است که اکثر فارغ التحصیلان، به اطلاعات حداقلی برای کار در رشته خودشان، نزدیک هم نشده‌اند! (البته در اختیار داشتن این اطلاعات فقط بخشی از استخدام است، نه همه آن)

• بازده فوری: انتظار کارفرمایان این است که فرد استخدام شده از روز اول کارآمد باشد، نه این که ماه‌ها برای آموزش او تلاش کنند.
• مهارت های نرم: کار تیمی، ارتباط، خلاقیت و انعطاف پذیری مواردی هستند که مدرک دانشگاهی آن‌ها را تضمین نمی‌کند.

مهارت های مورد توجه هنگام استخدام

اگر تصور می‌کنید که این صحبت‌ها در مورد ایران صدق نمی‌کند، پیشنهاد می‌دهم که سری به آگهی‌های شغلی شرکت‌های معتبر بزنید. اکثر این آگهی‌ها بر توانایی تاکید می‌کنند تا مدرک.

پیشنهاد مطاله بیشتر: چگونه مصاحبه شغلی موفق داشته باشیم؟

بخش سوم: مهارت های حیاتی برای موفقیت چیست؟

با توجه به مطالب فوق این مهارت ها را می‌توان تا خد زیادی حدس زد.

۱ – مهارت های دیجیتال:

• هوش مصنوعی، یادگیری ماشین
• تحلیل داده و آمار
• امنیت سایبری و شبکه
• توسعه نرم افزار و اپلیکیشن

معمولا در ایران این مهارت ها بیشتر در استارتاپ‌ها، بانک‌ها و شرکت‌های فناوری تقاضا دارند.

۲ – مهارت های نرم:

• ارتباط موثر، مذاکره، مدیریت زمان
• حل مساله و خلاقیت
• تاب آوری در شرایط اقتصادی و کاری متغیر

در این نمودار پاسخ کارفرمایان در مورد مهارت‌های نوشته شده را مشاهده می‌کنید. این که آیا تقاضا برای این مهارت‌ها رو به افزایش است؟

بازار مهارت های نرم در ایران:

طبق گزارش IMARC Group، بازار آموزش مهارت‌های نرم در ایران در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۰۹ میلیون دلار بوده و پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۳۳ به ۲۸۷ میلیون دلار برسد. این یعنی کارفرمایان ایرانی هم ارزش این مهارت‌ها را درک کرده‌اند. (با توجه به این منبع این پیش بینی یک سازمان خارجی است، ترجیح دادم داده‌ها را بومی‌سازی نکنم و عین جمله را ارائه کنم)

۳ – مهارت های اقتصاد سبز:

• طراحی و نصب سیستم‌های انرژی تجدید پذیر ( خصوصا پنل‌های خورشیدی)
• مدیریت پسماند و بازیافت
• ساختمان‌سازی با استانداردهای انرژی

داده‌های ایران هم این موارد را تایید می‌کنند. (نیروگاه‌های خورشیدی یزد و کرمان – نیروگاه بادی میل نادر در سیستان و بلوچستان – هدف گذاری‌های دولت)

گسترش استفاده از انرژی های سبز در ایران

با توجه به این که مواردی که در بخش‌های بعدی گفته می‌شوند مختص ایران هستند، از گزارش WEF: The jobs of the future 2025 استفاده نشده است و عمدتا از IMAC GROUP استفاده شده است.

بخش چهارم: چالش‌های ایران 

فرار مغزها: نیاز به توضیح نیست!

فاصله زیاد دانشگاه و محیط کار: گمان می‌کنم این مورد هم نیاز به توضیح نداره.

تحریم‌ها: خیلی از ابزارها و امکانات مورد نیاز در دسترس نیستند.

کمبود سرمایه گذاری: شرکت‌ها برای آموزش و ارتقای منابع انسانی سرمایه گذاری نمی‌کنند.

بخش پنجم: راهکارهای منابع انسانی برای ایران چیست؟

1. استخدام مبتنی بر مهارت: تمرکز بر توانایی‌ها به جای صرفا مدرک
2. آموزش و ارتقای مهارت های دیجیتال
3. همکاری محیطهای کاری با دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی
4. سرمایه گذاری در آموزش مهارت های نرم (مهارت های ارتباطی، مدیریت تیم و مذاکره)
5. حفظ و نگهداشت نیروهای متخصص (حقوق رقابتی، مسیر شغلی  آینده دار، محیط کاری جذاب و جبران خدمات)

خلاصه مقاله:

WEF یا مجمع اقتصاد جهانی این پیش بینی ها رو بر چه اساس و داده‌هایی انجام داده؟

طبق مواردی که در این گزارش ذکر شده است مجمع اقتصاد جهانی از روش‌شناسی ترکیبی از داده‌های واقعی، نظرسنجی‌های تخصصی، و تحلیل روندهای جهانی برای این پیش بینی ها استفاده کرده است. برخی از آن‌ها به این شرح هستند:

• نظرسنجی از بیش از ۱۰۰۰ شرکت بزرگ جهانی
• تحلیل روندهای کلان جهانی (گزارش از اده‌های سازمان‌های بین المللی مانند IMF، OECD و ILO)
• مدل‌سازی آینده‌نگرانه بازار کار

منابع / References

1. مجمع جهانی اقتصاد – گزارش آینده شغل‌ها ۲۰۲۵
   World Economic Forum – Future of Jobs Report 2025

2. گروه IMARC – بازار آموزش مهارت‌های نرم در ایران (۲۰۲۴–۲۰۳۳)
   IMARC Group – Iran Soft Skills Training Market (2024–2033)

3. CISA – تهدیدات سایبری ایران
   CISA – Iranian Cyber Actors May Target Vulnerable US Networks

4. ITIF – هشدار تهدیدات سایبری ایرانی به زیرساخت‌ها
   Information Technology & Innovation Foundation – Iranian Cyber Threats

5. IMARC Group – بازار تحلیل داده خاورمیانه
   IMARC Group – Middle East Data Analytics Market

6. 6W Research – بازار تحلیل داده ایران
   6W Research – Iran Big Data Analytics Market

7. Tehran Times – نیروگاه بادی میل نادر
   Tehran Times – Major Wind Power Plant Opens in Eastern Iran

8. Otagh Iran Online – برنامه‌های توسعه انرژی تجدیدپذیر
   Otagh Iran Online – Renewable Energy Plans in Iran

9. Now Solar – افزایش ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی و بادی ایران
   Now Solar – Iran Wind & PV Capacity Increased

10. Journal of Central South University – پتانسیل خورشیدی و بادی ایران
    Journal of Central South University – Solar & Wind Potential in Iran

11. سپیدار سیستم – آینده شغل حسابداری در ایران
    Sepidar System – Future of Accounting in Iran

12. Raf Centre – بررسی بازار کار حسابداری ایران ۲۰۲۴
    Raf Centre – Accounting Job Market in Iran 2024

13. گروه فرداد – حقوق و درآمد حسابداران ۱۴۰۴
    Fardad Group – Accounting Salary and Market in Iran 1404

14. System Group – وضعیت بازار کار رشته حسابداری و مالی در ایران
    System Group – Accounting and Finance Job Market in Iran